Turkiyede Cumhuriyet Donemi

[alimallah]

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
CUMHURİYET DÖNEMİ

Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)
· TBMM’nin açılması ile cumhuriyete dayalı bir devlet kurulmuş fakat ortamın müsait olmamasın­dan dolayı kurulan sistemin adı açıkça söyleneme­miştir.
· İtilaf Devletleri’nin İstanbul’u boşaltması ile devlet merkezinin neresi olacağı sorunu ortaya çıkmış; 13 Ekim 1923’de Ankara’nın başkent ilan edilmesi ile bu sorun ortadan kalkmıştır.
· Ekim 1923’de Meclis Başkanı Yardımcısı ve İçişleri Bakanı seçilmesi gerekiyor, fakat meclis bu seçim işinde anlaşma sağlayamıyordu.
· Meclisin çalışamaz hale gelmesi ise hükümet bunalımını oluş­turdu. Bunun üzerine Ali Fethi Okyar hükümeti istifa etti (27 Ekim).
· Yeni hükümetin kurulması ko­nusunda da problemler çıktı. Bu aksaklıklar meclis hükümeti sisteminden kaynaklanıyordu. Bu sisteme göre bakanlar, meclisten tek tek seçiliyordu.
· Mus­tafa Kemal, mecliste oluşan bunalımın rejimden kaynaklandığını ve bu bunalımın kabine sistemi ile aşılacağını belirterek cumhuriyetin ilan edilmesine karar verdi.
· Kabine sistemine göre meclis, Cumhurbaşkanı’nı seçecek, Cumhurbaşkanı Başbakan’ı tayin edecek; Başbakan da meclisten uyumlu çalışabile­ceği kişileri Bakan olarak belirleyerek kabineyi kuracak­tır.
· Mustafa Kemal, ilk Cumhurbaşkanı,
· İsmet İnönü ilk Başbakan,
· Ali Fethi Okyar ilk Meclis Başkanı oldu.

Cumhuriyetin İlanı’nın Önemi:
1.Rejimin ve devletin adı belli oldu.
2.Devlet başkanlığı sorunu çözüldü.
3.Kabine sistemine geçildi.
4.1921 Anayasası’nda ilk önemli değişiklik yapıldı.
5.Daha uyumlu ve yürütmeyi aksatmayacak hükü­metlerin oluşması için zemin hazırlandı.
6.Meclis başkanlığı ile hükümet başkanlığı birbirin­den ayrıldı.
Not: Yasama ve yürütme görevlerinin TBMM’nin açıldığı zaman TBMM’ye verilmesi cumhuriyet sisteminin oluşacağının habercisiydi.